Η Ιπποκρατική θεωρία περί των χυμών

 

Ο Ιπποκράτης, αναζητώντας τα δομικά του στοιχεία του ανθρωπίνου σώματος, υπεστήριξε ότι η υλική υπόσταση του ανθρωπίνου σώματος αποτελείται από τέσσερις χυμούς. Η σύλληψη αυτή του Ιπποκράτους κατέστη μία εκ των θεμελιωδεστέρων αρχών που επηρέασαν την ιατρική για αιώνες, ενώ ουσιαστικά προφητεύει τα αξιώματα της σύγχρονης ενδοκρινολογίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι τέσσερις χυμοί ευρίσκονται σε αντιστοιχία με τα τέσσερα στοιχεία (πύρ, αήρ, ύδωρ, γη) τα οποία σύμφωνα με την διδασκαλία του προσωκρατικού φιλοσόφου Εμπεδοκλέους αποτελούν τον κόσμο.
 Οι τέσσερις ιδιοσυγκρασίες στον Ιπποκράτη

Η ιδιοσυγκρασία είναι μια οργανική και νευροφυσιολογική κατάσταση (κράση ), χάρη στην οποία ο άνθρωπος εκδηλώνεται μέσα από αυθόρμητες στάσεις και δραστηριότητες σαν αντίδραση στους ερεθισμούς του περιβάλλοντος του.

Η θεωρία των τεσσάρων χυμών διατυπώθηκε το 400 π.Χ. στην φιλοσοφική διατριβή Περί της φύσης των ανθρώπων της σχολής του Ιπποκράτη και βασιζόταν στην θεωρία των τεσσάρων στοιχείων του Εμπεδοκλή. Ο Γαληνός την χρησιμοποίησε για να διατυπώσει την θεωρία του περί ασθενειών και επηρέασε ιατρούς και επιστήμονες μέχρι τον Μεσαίωνα. Βάση της θεωρίας είναι η επίδραση που έχουν οι τέσσερις χυμοί του σώματος, οι οποίοι είναι σε αντιστοιχία με τα στοιχεία που οι Έλληνες πίστευαν ότι βρίσκονται στο σώμα. Η γη, ο αέρας, η φωτιά και το νερό έδιναν τέσσερις ποιότητες στο σώμα που είναι η ξηρασία, το κρύο, η ζέστη και η υγρασία.

« Εν τω σώματι, λέγει, υπάρχουν τεσσάρων ειδών γεύσεις, όπως και επί της γης : όξινο, γλυκύ, πικρόν, και αλμυρών . Ο χυμός του ανθρώπου, χολή, προέρχεται εκ του πικρού , ως τοιούτη δε είναι θερμόν και ξηρόν. Η μελαγχολία , ο δεύτερος χυμός , έλκει την προέλευσιν εκ του όξινου, παν δε όξινον εν τη φύσει και τω οργανισμώ, είναι ψυχρόν και ξηρόν. Το φλέγμα προέρχεται εκ του γλυκέος, παν δε το γλυκύ είναι ψυχρόν και υγρόν. Τέλος το αίμα, ο τέταρτος χυμός, είναι αλμυρόν, κάθε δε αλμυρό πράγμα είναι θερμόν και υγρόν. Εάν λοιπόν προέχει το άλας ( αλμυρόν ) εν τω ανθρώπω, λέγομεν ότι είναι αιματώδης , εάν το πικρόν χολερικό, εάν το όξινον μελαγχολικός και αν το γλυκύ φλεγματικός. »
Οι αρχαίοι πίστευαν επίσης ότι οι διαφορές που παρουσιάζει η σωματική κατάσταση των ανθρώπων προέρχονται από 4 κυρίως χυμούς: Το αίμα, το φλέγμα, η κίτρινη χολή και η μαύρη χολή ήταν οι τέσσερις χυμοί που αντιπροσώπευαν υγρά τα οποία κυκλοφορούσαν μέσα στο σώμα. Μεταφορικά ο κάθε χυμός συσχετίστηκε με ένα κύριο συναίσθημα. Το αίμα που συσχετίστηκε με την χαρά, το φλέγμα ή αλλιώς βλέννα που συσχετίστηκε με την ανησυχία και την παθητικότητα, η κίτρινη χολή με τον θυμό και η μαύρη χολή με την θλίψη. Αυτοί οι τέσσερις τύποι έγιναν γνωστοί σαν οι Ιπποκρατικοί τύποι. Από την σχέση και την ισορροπία των τεσσάρων αυτών στοιχείων ο Ιπποκράτης μας λέει ότι προέρχεται η καλή υγεία ή αντίθετα από την υπερβολή σε κάποιο προέρχεται η ασθένεια .
Οι τέσσερις χυμοί σχετίζονται επίσης με τέσσερα όργανα του σώματος, τα οποία παράγουν κάθε ένα και από ένα χυμό. Όταν οι τέσσερις χυμοί βρίσκονται σε ισορροπία μέσα στο σώμα, τότε πρόκειται για ευκρασία, δηλαδή ο άνθρωπος είναι υγιής όπως θα λέγαμε σήμερα. Αντίθετα, η δυσκρασία περιγράφει την κατάσταση όταν η ισορροπία των χυμών έχει χαθεί. Η δυσκρασία εκδηλώνεται με τις διάφορες ασθένειες που παρουσιάζονται. Η λέξη «ιδιοσυγκρασία» προέρχεται από τη λατινική «temperare», «προς ανάμιξη». Στην ιδανική προσωπικότητα, τα συμπληρωματικά χαρακτηριστικά ζεστό – κρύο και ξηρό – υγρό ήταν απόλυτα ισορροπημένα και κατά την ανάμιξή τους δεν υπερισχύει κανένα.  Βέβαια η όψη του ασθενούς μπορεί να αλλάξει ανάλογα με τις καταστάσεις τις οποίες βιώνει. Ο Ιπποκράτης έκανε ένα διαχωρισμό σε τέσσερις τύπους σημαντικών όψεων της ιδιοσυγκρασίας του ανθρώπου.
1. Ο αιματώδης στον οποίο υπάρχει υπεροχή αίματος στον οργανισμό. Είναι αισιόδοξος, εξωστρεφής και πολυλογάς. Ο τύπος αυτός περιγράφεται γενικά σαν καλόκαρδος και ευχάριστος.
2. Ο φλεγματικός που χαρακτηρίζεται από υπεροχή φλέγματος στον οργανισμό. Είναι ήρεμος, ήπιος και αργός. Οι άνθρωποι του τύπου αυτού περιγράφονται γενικά σαν άτομα δυσκίνητα αλλά σταθερά στην συμπεριφορά τους.
3. Ο χολερικός που είναι θυμώδης, επιθετικός και δραστήριος χολερικός τύπος, που οφείλεται σε υπεροχή κίτρινης χολής . Τα άτομα που ανήκουν στον τύπο αυτό περιγράφονται γενικά σαν ευερέθιστα και ότι αντιδρούν με ταχύτητα.
4. Ο μελαγχολικός τύπος που αποδόθηκε σε περίσσεια μέλαινας χολής στον οργανισμό. Είναι θλιμμένος, προσεχτικός και αγχώδης. Χαρακτηρίζεται από σκυθρωπότητα και κατήφεια. Τα άτομα αυτά γενικά παθαίνουν εύκολα μελαγχολία.
Παρόλα αυτά οι άνθρωποι έχουν ένα μείγμα και από τα τέσσερα στοιχεία από τα οποία κανένα δεν βρίσκεται στην αγνή του μορφή. Επιπλέον αναγνωρίζει ο Ιπποκράτης ότι οι τέσσερις εποχές ενισχύουν ή αποδυναμώνουν τα τέσσερα αυτά υγρά. Ο Ιπποκράτης υποστήριζε ότι οι χυμοί στο σώμα κυμαίνονται ανάλογα με τις εποχές.
Δηλαδή, τον χειμώνα το φλέγμα κυριαρχεί εξαιτίας του κρύου. Την άνοιξη
το φλέγμα υπερισχύει αλλά παράλληλα και το αίμα αρχίζει να ενισχύεται επειδή οι μέρες γίνονται όλο και πιο ζεστές. Το καλοκαίρι το αίμα υπερισχύει, ενώ η χολή όλο και δυναμώνει και το φθινόπωρο κυριαρχεί η χολή.
Συγκεκριμένα :
«Το φλέγμα αυξάνεται στον άνθρωπο στη διάρκεια του χειμώνα, γιατί από τα συστατικά που ενυπάρχουν στο σώμα αυτό είναι το κατεξοχήν συναφές, ως προς τη φύση του, με το χειμώνα , διότι είναι εξαιρετικά ψυχρό. Κι απόδειξη γι αυτό, ότι δηλαδή είναι το πιο ψυχρό, είναι η εξής : Αν θελήσεις να αγγίξεις το φλέγμα τη χολή και το αίμα , θα διαπιστώσεις ότι το φλέγμα είναι το πιο ψυχρό. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά παχύρρευστα και αυτό που, μετά τη μαύρη χολή, αποβάλλεται με τη μεγαλύτερη προσπάθεια και ότι απομακρύνεται με προσπάθεια γίνεται αναγκαστικά θερμότερο από την έντονη πίεση. Παρ’ όλα αυτά όμως το φλέγμα φαίνεται ότι είναι το κατ εξοχήν ψυχρό συστατικό από την ίδια τη φύση του. Το γεγονός ότι ο χειμώνας γεμίζει το σώμα με φλέγμα μπορείς να το αντιληφθείς από τα εξής : Οι άνθρωποι, στη διάρκεια του χειμώνα , φτύνουν και βγάζουν από τη μύτη τους άφθονα φλέγματα και αυτήν, κατά κανόνα την εποχή, τα οιδήματα σε αυτούς παίρνουν λευκό χρώμα και γενικά οι άλλες ασθένειες έχουν έντονα φλεγματώδη χαρακτήρα. Την άνοιξη, το φλέγμα διατηρεί την ισχύει του στο σώμα, ενώ, παράλληλα αυξαίνεται και το αίμα. Γιατί και το κρύο αρχίζει να υποχωρεί και οι βροχές κάνουν την εμφάνιση τους και έτσι, υπό αυτές τις συνθήκες, το αίμα αυξάνεται λόγω του συνδυασμού βροχών και ζεστών ημερών. Διότι η εποχή αυτή του έτους εναρμονίζεται απόλυτα με τη φύση του, έτσι υγρή και θερμή καθώς είναι.
Και μπορείς να το καταλάβεις αυτό από το εξής : Οι άνθρωποι προσβάλλονται από δυσεντερίες συχνότερα την άνοιξη και το καλοκαίρι , παθαίνουν επίσης αιμορραγίες, από τη μύτη και είναι ιδιαίτερα θερμοί και κόκκινοι. Το καλοκαίρι , το αίμα διατηρεί την ισχύ του ενώ, παράλληλα , η χολή αυξάνεται βαθμιαία στο σώμα και αυτό συνεχίζεται ως το φθινόπωρο. Το αίμα το φθινόπωρο , λιγοστεύει, γιατί η εποχή αυτή είναι αντίθετη προς τη φύσης του ενώ η χολή κυριαρχεί στο σώμα καλοκαίρι και φθινόπωρο. Αυτό μπορείς να το διαπιστώσεις από το εξής: Την εποχή αυτή οι άνθρωποι χωρίς την επίδραση φαρμάκων, αποβάλλουν πολλή χολή. Κι αυτό καθιστάτε , επίσης φανερό από το χαρακτήρα των πυρετών , καθώς και από το χρώμα των ανθρώπων. Το φλέγμα αντίθετα τους θερινούς μήνες είναι στην πιο ασθενή μορφή του, διότι η εποχή αυτή είναι αντίθετη προς τη φύση του, καθώς είναι ξηρή και ζεστή. Στη διάρκεια του φθινοπώρου , εξάλλου το αίμα βρίσκεται στη χαμηλότερη στάθμη του στο σώμα του ανθρώπου, γιατί το φθινόπωρο είναι ξηρό και αρχίζει πια να κρυώνει το σώμα του ανθρώπου. Αντίθετα η μαύρη χολή, τους φθινοπωρινούς μήνες, είναι άφθονη και πολύ ισχυρή. Μόλις όμως έρχεται ο χειμώνας , η χολή, αφενός λιγοστεύει υπό την επίδραση του ψύχους , το φλέγμα αφετέρου, αυξάνεται πάλι από τις πολλές βροχές και τις μεγάλες νύχτες.
Όλα αυτά λοιπόν υπάρχουν πάντοτε στο ανθρώπινο σώμα και ανάλογα με την εποχή που έρχεται άλλοτε αυξάνουν και άλλοτε λιγοστεύουν το καθένα με τη σειρά του και σύμφωνα με τη φύση του. Γιατί καθώς έρχεται το έτος ως σύνολο συμμετέχει σε όλα τα στοιχεία, και στα θερμά και στα ψυχρά, και στα ξηρά, και στα υγρά, κανένα από αυτά δεν θα μπορούσε να υπάρξει έστω και για μια στιγμή χωρίς την παρουσία των στοιχείων που ενυπάρχουν σε αυτό τον κόσμο , αλλά έστω κι ένα αν χανόταν, θα εξαφανίζονταν όλα. Διότι όλα έχουν δημιουργηθεί από την ίδια αναγκαιότητα και τρέφονται το ένα από το άλλο. Με τον ίδιο τρόπο , αν από τον άνθρωπο εξέλιπε κάποιο από τα εγγενή συστατικά του, δε θα μπορούσε πλέον να ζήσει»

Τεστ Προσωπικότητας κατά Ιπποκράτη

Εδώ και περισσότερα από 2000 χρόνια, ένας Έλληνας φιλόσοφος και φυσικός ήταν ο πρώτος που συνειδητοποίησε ότι όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι. Ο Ιπποκράτης παρατήρησε πρώτος, πως πέραν των διαφορών στην εξωτερική εμφάνιση, οι άνθρωποι επίσης διαθέτουν μοναδικές προσωπικότητες που τους διαφοροποιούν αποφασιστικά.
Γύρω στο 400 π.Χ. Προσδιόρισε τέσσερα οργανικά υγρά: το αίμα, την ωχρή χολή, το φλέγμα, και τη μέλανα χολή στα οποία απέδωσε τα διαφορετικά γνωρίσματα στο χαρακτήρα των ανθρώπων.
Αρκετούς αιώνες αργότερα, γύρω στο 149 π.Χ. Ένας Ρωμαίος φυσιολόγος, ο Γαληνός, πρότεινε μια θεωρία ψυχοσύνθεσης βασισμένη στη θεωρία του Ιπποκράτη. Σύμφωνα με αυτή υπάρχουν τέσσερα είδη ανθρώπινης προσωπικότητας: ο Αιματικός, ο Χολερικός, ο Μελαγχολικός, και ο Φλεγματικός, ανάλογα με την ποσότητα συγκεκριμένων οργανικών υγρών που ρέουν στο σώμα του κάθε ανθρώπου.
Φυσικά, οι μετέπειτα επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα τέσσερα αυτά οργανικά υγρά δεν ευθύνονται για τις ιδιαιτερότητες στην προσωπικότητα των ανθρώπων, αλλά συνδέονται με μια διαφορετική βιολογική οντότητα: τα γονίδιά μας.
Παρότι λοιπόν κάθε ανθρώπινο πλάσμα είναι μοναδικό, υπάρχουν γνωρίσματα της προσωπικότητας που μπορούν να ομαδοποιηθούν σε κατηγορίες οι οποίες μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα ποιοι είμαστε και γιατί οι άλλοι δεν είναι ίδιοι με εμάς. Οι τέσσερις αυτοί τύποι αποδίδονται με Ελληνικούς όρους: ο Δημοφιλής Αιματικός, ο Ισχυρός Χολερικός, ο Τέλειος Μελαγχολικός και ο Φιλήσυχος Φλεγματικός.
Βρείτε λοιπόν το δικό σας συνδυασμό προσωπικοτήτων που συνθέτουν το χαρακτήρα σας και ανακαλύψτε τα κυριότερα χαρακτηριστικά στη συνοπτική ανάλυση που ακολουθεί.
Προχωρήστε στο φύλλο ΤΕΣΤ για να ξεκινήσετε.