Περιδιάβαση στο Σειχ Σου

 Περιδιάβαση στο Σειχ Σου

των Κωνσταντίνα Ξανθοπούλου και Ανδρέα Κοτόπουλου

.                               Σέιχ Σου                                   .  

Στα βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης, στις νότιες και νοτιοδυτικές πλαγιές του Χορτιάτη μέχρι και το δρόμο του Επταπυργίου-Ασβετοχωρίου δεσπόζει το περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου. Το γνωστό αυτό δάσος κωνοφόρων δέντρων ελκύει κάθε χρόνο κατοίκους και λάτρεις της φύσης και της πεζοπορίας από όλες τις περιοχές. Κρύβει μέσα στην πυκνή του βλάστηση πολυάριθμες πληροφορίες ,αλλά και ιστορία 8 αιώνων περίπου, ξεκινώντας από την Βυζαντινή περίοδο φτάνοντας μέχρι και στις μέρες μας. Τι γνωρίζουμε ,όμως, σχετικά με αυτό το μεγάλο δάσος, τον γιγαντιαίο πνεύμονα της Θεσσαλονίκης; Πόσα είδη δένδρων, φυτών και ζώων ζουν αρμονικά εκεί και ποια η ιστορία του; Σε αυτό το άρθρο θα το διερευνήσουμε λεπτομερέστατα.

Ξεκινώντας, είναι αξιοσημείωτο κανείς να προσέξει την ετυμολογία της ονομασίας. Το «Σέιχ- Σου» (τουρκ. Șeyh su) μεταφράζεται ως « Νερό του Σεΐχη» και προήλθε από τη βρύση που υπήρχε σε μουσουλμανικό νεκρικό μνημείο, τουρμπέ, το ερείπιο του οποίου υπάρχει στην τοποθεσία Χίλια Δέντρα μέχρι και σήμερα. Το δάσος είναι γνωστό και ως «Κέδρινος Λόφος», ονομασία η οποία προέκυψε από πρόταση του ποιητή Γεώργιου Βαφόπουλου στο Διοικητικό Συμβούλιο της πόλης για την ελληνική απόδοση της ονομασίας του δάσους, η οποία δεν καθιερώθηκε ευρέως.

Ως προς το ιστορικό του υπόβαθρο, γενικά, το Σέιχ Σου αποτελούσε εξ αρχής δασώδης περιοχή. Το δάσος κατά την διάρκεια των χρόνων:

àΣε Βυζαντινές πηγές αναφέρεται η ύπαρξη πηγών, ποταμών και πυκνού δρυοδάσους, αλλά και η εκμετάλλευση του δάσους ως προς την ξυλεία. Κάποια τμήματά του επιβιώνουν ακόμη και σήμερα, το Κουρί στο Ασβεστοχώρι, αποτελώντας το μοναδικό «ιστορικό μάρτυρα» του δάσους της εποχής εκείνης.

 

à19^οςαιώνας: Η δασώδης περιοχή αποψιλώθηκε συστηματικά επί Οθωμανοκρατίας για να χρησιμοποιηθεί η ξυλεία της για ναυπηγήσεις . Αυτή η υπερεκμετάλλευση οδήγησε σε σημαντική υποβάθμιση του δάσους.

à20^ος αιώνας: Την δεκαετία του 1920, λόγω του ότι η περιοχή ήταν χέρσα, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο άρχισε εκτεταμένες δενδροφυτεύσεις που διήρκησαν για πολλά χρόνια και έφτασαν περισσότερα από τα 5.000.000 δένδρα, γεγονός που του δίνει τον χαρακτηρισμό ως τεχνητού δάσους.

à6 Ιουλίου 1997: μία μεγάλη πυρκαγιά κατέκαψε 16.640 από τα 29.790 στρέμματα του δάσους αυτού, περίπου το 56% της έκτασης δηλαδή. Ακολούθησαν εργασίες άμεσης αποκατάστασης, κυρίως από τις Δασικές Υπηρεσίες. Μέχρι σήμερα, δεν έχουν γίνει γνωστά τα αίτια της πυρκαγιάς, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων υποστηρίζει πως ήταν εμπρησμός.

 

à2003: η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης έκανε ένα περαιτέρω βήμα υλοποιώντας το έργο «Προστασία και Αναβάθμιση του Περιαστικού Δάσους Θεσσαλονίκης (Σέιχ- Σου)». Εκτελέστηκαν έργα αντιπλημμυρικής και αντιπυρικής προστασίας, ενίσχυσης της βλάστησης, καθώς και περιβαλλοντικών υποδομών.

àΑπό το 2019, το δάσος του Σέιχ Σου έχει πληγεί από το φλοιοφάγο σκαθάρι tomicus piniperda, το οποίο επιτίθεται σε διάφορα είδη πεύκης. Το παράσιτο αυτό ευδοκιμεί κυρίως σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας. Το αποτέλεσμα είναι η διαρκής μείωση της έκτασής του. Το Μάιο του 2020 οι αναφορές μιλούσαν για πληγείσα έκταση έως και 10 χιλιάδων στρεμμάτων, 1/3 του συνολικού δάσους δηλαδή.

               Γενικότερα, το δάσος Σέιχ Σου δημιουργήθηκε με σκοπό τη φυσική προστασία της πόλης από τις πλημμύρες και την αναβάθμιση του υποβαθμισμένου τότε οικοσυστήματος. Αποτελεί πλέον  ένα Πευκόδασος χαμηλού υψομέτρου(80μ – 550μ), με αραιές βροχοπτώσεις, ισχυρούς ανέμους, μεγάλη ηλιοφάνεια, αλλά και ξηρασία. Γεωλογικά, αποτελείται από σχιστόλιθους και ειδικότερα από πρασινόλιθο Θεσσαλονίκης. Είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι το δάσος αυτό εμπεριέχει ρέματα που πηγάζουν από το ίδιο και τα οποία διέρχονται από την πόλη και τα προάστιά της, ενώ τα νερά τους παροχετεύονται τελικά στον Θερμαϊκό Κόλπο μέσω της περιφερειακής τάφρου και του χειμάρρου του Δενδροποτάμου.

               Το περιαστικό δάσος αυτό έχει μεγάλη αξία για όλους. Μας προσφέρει προστασία από τις πλημμύρες, εμπλουτίζει τις πηγές παροχής νερού, βελτιώνει την ποιότητα της ατμόσφαιρας αφού απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα και δεσμεύει την ηλιακή ακτινοβολία, ενώ παράλληλα φιλοξενεί σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας. Επιπλέον, το δάσος προσφέρει δραστηριότητες αναψυχής, όπως πικ νικ, ποδηλασία, εξερεύνηση, ορειβασία και άλλες συναρπαστικές δραστηριότητες που μπορούν όσοι το επισκεφτούν να κάνουν για να «ξεσκάσουν από την μονότονη και αγχώδη ζωή στην πόλη», συμβάλλοντας, ταυτόχρονα, στη βελτίωση της ποιότητας ζωή τους. Στα όρια του δάσους με την περιοχή Χίλια Δένδρα φιλοξενείται ο ζωολογικός κήπος της Θεσσαλονίκης.

Στο δάσος διατρέχουν τα παρακάτω μονοπάτια:

Ø  Μ1 [Άρτεμις-Πηγή Συνταξιούχων, μήκος: 2.000μ]

Ø  Μ2 [Πηγή Συνταξιούχων-Κρυονέρι, μήκος: 3.062μ]

Ø  Μ3 [Μπαρμπαγιώργη-Άγιος Παύλος (Χίλια Δένδρα), μήκος: 1.320μ]

Ø  Μ4 [Μπαρμπαγιώργη-Πηγή Συνταξιούχων, μήκος: 635μ]

Ø  Μ5 [Θέση Θέας Τούσλα(Παλιό Τυροκομείο)-Σχολή Αρσάκειο, μήκος: 3.881μ]

Ø  Μ6 [Κρυονέρι-Τούμπα, μήκος: 1.576μ]

Πέρα από δάσος αναψυχής και εσωτερικής ηρεμίας αποτελεί και σπίτι εκατοντάδων φυτών και ζώων. Φιλοξενεί τουλάχιστον 277 είδη φυτών, ανάμεσα στα οποία κάποια προστατευόμενα, όπως το χελιδονόχορτο (Digitalis lanata). Περίπου το 75% του, καλύπτεται από πευκοδάση (με κυρίαρχα είδη την τραχεία πεύκη και την κουκουναριά), ενώ σημαντική είναι και η παρουσία κυπαρισσιών και θάμνων πουρναριού. Στις όχθες των ρεμάτων του δάσους συναντώνται πλατάνια, λεύκες, φτελιές και πικροδάφνη.

 

               Η πανίδα του περιαστικού δάσους Σέιχ Σου είναι επίσης πλούσια. Ο αριθμός των ζώων που μένουν σε αυτό σχετίζεται τόσο με την κατάσταση του δάσους όσο και με τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Σε γενικές γραμμές, οι περιπατητές μπορούν να εντοπίσουν διάφορα θηλαστικά ,όπως λαγούς, αλεπούδες, νυφίτσες, ασβούς, σκαντζόχοιρους, αγριογούρουνα,  αλλά και από τρωκτικά ζώα (σκίουρους, δασοποντικούς κ.α.). Επίσης, συναντώνται πάνω από 80 είδη πτηνών ,μεταξύ των οποίων αηδόνι, κίσσα, καρακάξα, κούκο και χελιδόνι. Κοντά στα ρέματα μπορεί κάποιος να βρει διάφορες σαύρες, σαλαμάνδρες, νερόφιδα ακόμα και χελώνες.

               Εν κατακλείδι, η ευεργετική παρουσία του δάσους είναι αδιαμφισβήτητη για την πόλη, αλλά και για ολόκληρο τον πλανήτη. Γεμάτο με μονοπάτια και με τεράστια ιστορία, το δάσος αυτό συνυπάρχει με τη πόλη και αποτελεί τον ωφέλιμο πνεύμονά της που την τροφοδοτεί με οξυγόνο, συμβάλλοντας έτσι και στην μείωση του διοξειδίου του άνθρακα (φαινόμενο του θερμοκηπίου). Επιπρόσθετα, αποτελεί καταφύγιο για τα ζώα και για τα φυτά και ο άνθρωπος χρειάζεται με υπευθυνότητα και προσοχή να το προστατεύσει και να το φροντίσει. Τα λάθη του παρελθόντος είναι απαραίτητο να αποφευχθούν για να μην επαναληφθούν.

Υ.Σ: Παραθέτουμε και ένα φυλλάδιο από την ‘’Καλλιστώ’’, μία περιβαλλοντική οργάνωση για την άγρια ζωή και τη φύση. Σε περίπτωση που αποφασίσετε να πάτε στο υπέροχο δάσος Σέιχ Σου, πάρτε και αυτό μαζί σας για αναγνώριση και εξερεύνηση από κοντά:

 https://www.callisto.gr/sites/www.callisto.gr/files/downloads/seih_sou_forest.pdf

 Βιβλιογραφία

 

- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%AD%CE%B9%CF%87_%CE%A3%CE%BF%CF%85

- https://ikee.lib.auth.gr/record/282743/files/GRI-2016-16420.pdf

- https://parallaximag.gr/epikairotita/to-dasos-tou-seich-sou-mia-protasi-gia-tin-stratigiki-tou-aksiopoiisi

- https://www.callisto.gr/sites/www.callisto.gr/files/downloads/seih_sou_forest.pdf

- https://sites.google.com/site/dasikianapsyxithessaloniki/seiech-sou

- https://filotis.itia.ntua.gr/biotopes/c/AT4011119/

- https://el.wikiloc.com/oreibasia-diadromes/seikh-sou-monopati-m5-33250107

- https://el.wikiloc.com/oreibasia-diadromes/perebou-seikh-sou-monopatia-m6-kai-m2-48016271

-https://sites.google.com/site/dasikianapsyxithessaloniki/seiech-sou/monopatia-periegeses?fbclid=IwAR0Y2u_gY99QUdU897p9QwpnjW321ZwaHthceS8zA-RV7sSz0RRoM1cajUw