Τα έξι καπέλα της σκέψης

Η μέθοδος των «έξι καπέλων της σκέψης» που εισηγείται ο Edward de Bono είναι μια πρόταση σφαιρικής προσέγγισης και επίλυσης ενός προβλήματος ή λήψης απόφασης από ένα άτομο ή μια ομάδα. Τα καπέλα με τα έξι διαφορετικά χρώματα συμβολίζουν διαφορετικούς τρόπους/παραμέτρους σκέψης. «Φορώντας» διαδοχικά τα καπέλα, αλλάζουμε την μέθοδο της σκέψης ή την οπτική μας στο εκάστοτε θέμα. Η μέθοδος λειτουργεί σαν μια δραστηριότητα καταιγισμού ιδεών (brainstorming ), όπου με συστηματικό τρόπο κατατίθενται κάθε φορά ιδέες, συναισθήματα, προτάσεις, κριτική κλπ με σκοπό την εύρεση της βέλτιστης λύσης. 

Τα 6 καπέλα της σκέψης είναι μια καλή τεχνική, όταν θέλουμε να προσδιορίσουμε τις επιπτώσεις κάποιας απόφασης, φωτίζοντάς τη από πολλές οπτικές γωνίες. Τη χρησιμοποιούμε, επίσης, όταν θέλουμε να ενθαρρύνουμε περαιτέρω σκέψη και προβληματισμό σε ένα θέμα, ή όταν θέλουμε να εξετάσουμε πώς μπορεί εφαρμοστεί μια ιδέα. Με αυτή την τεχνική μπορούμε ακόμη να διαπιστώσουμε τις αντιδράσεις των άλλων όταν προσπαθούμε να εφαρμόσουμε κάτι.

Όταν εξετάζουμε ένα πρόβλημα με την τεχνική των 'Six Thinking Hats' , μπορούμε να το λύσουμε εύκολα χρησιμοποιώντας όλες τις δυνατές προσεγγίσεις, γιατί το πρόβλημα ή η ιδέα που θέλουμε να εφαρμόσουμε είναι μια μείξη από φιλόδοξα σχέδια, ικανότητες εφαρμογής, ευαισθησία, δημιουργικότητα και καλή οργάνωση. Γιατί ουσιαστικά αυτό γίνεται με την εφαρμογή αυτής της τεχνικής: εξετάζουμε όλες τις δυνατές παραμέτρους, επιστρατεύοντας όλες τις διαθέσιμες δεξιότητες και απόψεις. Έχει αποδειχθεί, στην πράξη ότι τα σχέδια τα οποία υλοποιούμε, έχοντας εφαρμόσει αυτή την τεχνική είναι πολύ πιο πετυχημένα και πιο εύκολα υλοποιήσιμα από άλλα στα οποία απλώς έχουμε απλώς θέσει σε πράξη μια ιδέα. 

Πώς θα χρησιμοποιήσετε αυτή την τεχνική

Κάθε καπέλο της σκέψης είναι ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης. Έτσι μπορούμε να ωφεληθούμε από μια αντιπαράθεση διαφορετικών απόψεων, όπως συμβαίνει όταν άνθρωποι με διαφορετική σκέψη και πεποιθήσεις συζητούν ένα θέμα.

Βήμα - βήμα...

1. Το νόημα κάθε καπέλου

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να εξηγήσουμε τι αντιπροσωπεύει κάθε καπέλο. Κατά την άποψή μας, είναι χρήσιμο να κάνετε μια δοκιμή πριν εφαρμόσετε αυτή την τεχνική στην τάξη σας, με τους φίλους σας ή με όποιον άλλον θέλετε γιατί δεν είναι μια απλή τεχνική δημιουργικής σκέψης. 

Καπέλο	Ρόλος	Χρήση
Άσπρο Με αυτό το καπέλο εστιάζουμε στις διαθέσιμες πληροφορίες.	Πληροφορίες	Το Λευκό Καπέλο είναι το καπέλο που καλεί για ανακάλυψη πληροφοριών και δεδομένων.  Το Λευκό καπέλο εκπροσωπεί τα δεδομένα/πληροφορίες τις σχετικές με την κατάσταση ή το πρόβλημα. Είναι η αντικειμενικότητα, χωρίς εξηγήσεις. Φορώντας αυτό το καπέλο εξετάζετε τις πληροφορίες που έχετε και βλέπετε τι μπορείτε να μάθετε από αυτές. Μπορείτε να ψάξετε για επιπλέον πληροφορίες από τους άλλους.
Μαύρο Με αυτό το καπέλο ψάχνετε όλες τις αρνητικές πλευρές της ιδέας που εξετάζετε.	Κρίση	Το Μαύρο καπέλο συλλέγει όλες τις αρνητικές πτυχές μιας λύσης ή απόφασης. Περιγράφει κινδύνους, δυσφορίες ή αρνητικές επιπτώσεις.  Φορώντας αυτό το καπέλο παίζετε τον «συνήγορο του διαβόλου». Προσπαθείτε να βρείτε τα αδύνατα σημεία και γενικά τι μπορεί να πάει λάθος.
Πράσινο Με αυτό το καπέλο μπορείτε να βρείτε δημιουργικές λύσεις σε ένα πρόβλημα	Δημιουργικότητα	Φορώντας αυτό το καπέλο υιοθετείτε έναν εντελώς ελεύθερο τρόπο σκέψης, όπου δεν υπάρχει θέση για κριτική. Μπορείτε να σκεφτείτε δημιουργικές λύσεις σε ένα πρόβλημα, καταθέτοντας πιθανότητες ή ιδέες.
Κόκκινο Με αυτό το καπέλο κοιτάτε τα προβλήματα διαισθητικά, καταθέτοντας αυθόρμητες αντιδράσεις και συναισθήματα.	Διαίσθηση	Το Κόκκινο Καπέλο συμβολίζει αισθήματα και διαισθήσεις. Όταν χρησιμοποιείτε το Κόκκινο Καπέλο μπορείτε να εκφράσετε τα συναισθήματά σας και να μοιραστείτε τους φόβους, τις επιθυμίες, το πάθος ή το μίσος που σας δημιουργεί η δημιουργική αυτή ιδέα. Στο παράδειγμά μας είναι τα συναισθήματα που μας δημιουργεί αυτό το νέο προϊόν. Πώς θα μπορέσουμε να μεταφέρουμε το πάθος μας στους νέους καταναλωτές; Με ποιους διαφημιστικούς τρόπους, πχ.;
Κίτρινο Με αυτό το καπέλο σκέφτεστε θετικά	Αισιοδοξία	Φορώντας αυτό το καπέλο βλέπετε τις θετικές πλευρές και τα οφέλη κάποιας απόφασης. Είστε θετικός, ενθουσιώδης, ενισχύετε τους άλλους να συνεχίσουν και τους μεταδίδετε ένα πνεύμα αισιοδοξίας ακόμη και όταν όλα μοιάζουν ζοφερά. .
Μπλε Με αυτό το καπέλο συντονίζετε συναντήσεις	Λογική	Φορώντας αυτό το καπέλο έχετε τον έλεγχο, χρησιμοποιείτε τον κοινό λόγο. Όταν χρειάζεται συνοχή και οργάνωση είναι το μπλε καπέλο που αναλαμβάνει ρόλο.

2. Πώς θα χρησιμοποιήστε τα καπέλα 

Σε μια συζήτηση, όσοι χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο ξεκινούν μνημονεύοντας το καπέλο της σκέψης που εκφράζουν. Για παράδειγμα, παίρνουν τον λόγο ξεκινώντας με τη φράση «Χρησιμοποιώντας το άσπρο καπέλο, θα ήθελα να ρωτήσω…».  Καλό βέβαια είναι να μην το παρακάνουμε, ξεκινώντας πάντα με αυτή τη φράση όταν θέλουμε να εκπροσωπήσουμε το άσπρο καπέλο. Η επανάληψη βοηθάει στην τάξη, όταν θέλουμε οι μαθητές να  εξοικειωθούν με αυτή την τεχνική, οπότε η επανάληψη βοηθάει.

Τα καπέλα λειτουργούν μεταφορικά: όταν τα φοράμε, είναι σαν να «καπελώνει» το μυαλό μας ένας συγκεκριμένος τρόπος σκέψης.

Ένα παράδειγμα:

Σκέφτομαι να εισάγω ένα νέο προϊόν στην αγορά. Με το άσπρο καπέλο αναζητώ όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες, που μπορεί να μου φανούν χρήσιμες. Με το μαύρο καπέλο σκέφτομαι τα αδύνατα σημεία ή τις δυσκολίες ενός τέτοιου εγχειρήματος (πχ κρίση στην αγορά). Με το πράσινο καπέλο σκέφτομαι πώς μπορεί αυτή η ιδέα να έχει την καλύτερη δυνατή εφαρμογή και απήχηση. Με το κόκκινο καπέλο καταθέτω τη διαίσθησή μου για τις αντιδράσεις του αγοραστικού κοινού. Με το κίτρινο καπέλο βλέπω όλες τις θετικές πλευρές της ιδέας μου, ενώ με το μπλε προσπαθώ να βρω τη «χρυσή τομή» σε όλα τα παραπάνω, να πάρω λογικές αποφάσεις και να οργανώσω τις ενέργειές μου.

Λευκό Καπέλο σκέψης 

•  Το λευκό χρώμα είναι ουδέτερο και αντικειμενικό.
•  Το λευκό Καπέλο αντιπροσωπεύει πληροφορίες γνωστές ή αναγκαίες, δηλαδή γεγονότα, αριθμούς, ανάγκες και κενά πληροφοριών. Μας βοηθά να διαχωρίζουμε τις αντικειμενικές πληροφορίες από τις γνώμες. Απλώς περιγράφει τον κόσμο. Δεν παρουσιάζει κάτι ως απόλυτο, αλλά ως μια κατεύθυνση.
• Για να πάρουμε τις σωστές πληροφορίες πρέπει να υποβάλλουμε ακριβείς ερωτήσεις.
• Αν παρουσιαστούν δύο αντικρουόμενες πληροφορίες, λαμβάνονται υπόψη και οι δύο, χωρίς να γίνεται αντιπαράθεση. Θα επιλέξουμε ανάμεσά τους μόνον αν είναι εντελώς απαραίτητο.
• Αν οι ζητούμενες πληροφορίες είναι υπερβολικά πολλές, εστιάζουμε τις ερωτήσεις σε συγκεκριμένο θέμα.
• Το λευκό καπέλο συνήθως χρησιμοποιείται στην αρχή, ως υπόβαθρο για τις σκέψεις που θα ακολουθήσουν. Μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί και στο τέλος με τη μορφή απολογισμού.
•  Το λευκό καπέλο απαιτεί μεγάλη αυτοπειθαρχία για να διαχωρίζει το άτομο τα αντικειμενικά δεδομένα από τις εικασίες, πεποιθήσεις, ερμηνείες, σχόλια.
•  Αλλά κι όταν παρουσιάζουμε πεποιθήσεις, καλό να τις επαληθεύουμε πρώτα, να δηλώνουμε  το πρόσωπο προέλευσης (επίκληση στην αυθεντία) κλπ. Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούμε την προσωπική μας άποψη λειτουργώντας με το λευκό καπέλο.

* Εκφράσεις του τύπου: πάντα, συνήθως, συχνά, σπάνια, ποτέ κλπ θεωρούνται αποδεκτές καθώς συνιστούν επαληθευμένα δεδομένα. Με το ίδιο σκεπτικό και εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις μπορεί αν διατυπώνονται ως ειδικές περιπτώσεις (λχ κάποιος έπεσε από αεροπλάνο χωρίς αλεξίπτωτο και επέζησε).

*Ενδεικτικά ερωτήματα που θέτουμε όταν φοράμε το άσπρο καπέλο :

• Ποιες πληροφορίες διαθέτουμε; Τι πληροφορίες απαιτούνται; Ποιες ερωτήσεις πρέπει να γίνουν; Πώς θα αποκτήσουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε (μελέτες, ερωτηματολόγια); Άλλοι τρόποι άντλησης πληροφοριών; κλπ.
• Ίσως χρειαζόμαστε σε αυτό το σημείο Λευκό Καπέλο σκέψης… ( = Ας αφήσουμε στην άκρη αυτά που συζητάμε και ας δούμε τι πληροφορίες διαθέτουμε)
• Μόνο τα δεδομένα, παρακαλώ,  χωρίς ερμηνείες και αντιπαραθέσεις.
• Ας  συνοψίσουμε τις πληροφορίες που έχουμε για αυτή την λύση, μιας κι αυτές δεν είναι σαφείς και επαρκείς. (Πχ  για να λύσουμε ένα πρόβλημα παρακολούθησης στο σχολείο μπορούμε να αποφασίσουμε μία πιο στενή επαφή με τους γονείς του μαθητή με διάφορους τρόπους) 

Κόκκινο Καπέλο σκέψης  

v Το κόκκινο χρώμα είναι η φωτιά και δηλώνει θυμό και γενικά συναισθήματα.

v Το Κόκκινο Καπέλο συμβολίζει τη διαίσθηση/προαίσθημα/αίσθηση, το ένστικτο, τα συναισθήματα, τη μη-λογική πλευρά μας. Επιτρέπει στο άτομο να εκφραστεί χωρίς να δικαιολογήσει/τεκμηριώσει τα συναισθήματά του για το θέμα τη συγκεκριμένη στιγμή. Είναι καλό να επικαλεστούμε τα συναισθήματα και τη διαίσθηση σε μία συζήτηση, εφόσον συνδυάζονται και με τη λογική.

v Κάθε απόφαση έχει αξιολογική βάση, οπότε η επιλογή πορείας καθορίζεται από αξίες και συναισθήματα. Και, κάθε σωστή απόφαση πρέπει τελικά να είναι συναισθηματική.

v Τα συναισθήματα δίνουν αξία στη σκέψη μας και την προσαρμόζουν στις ανάγκες μας και στο περιεχόμενο της στιγμής. Σκοπός της σκέψης είναι να ικανοποιήσει τα συναισθήματα.

v Δεν πρέπει να υπερβάλλουμε στη χρήση του κόκκινου καπέλου. Και πάντα να ζητείται με συγκεκριμένο και επίσημο τρόπο.

v Το κόκκινο καπέλο είναι το ακριβώς αντίθετο από το λευκό καπέλο (ουδέτερο).

v Μας δίνει την ευκαιρία να εκφράσουμε απόψεις/γνώμες, συναισθήματα, προαίσθημα κλπ με την πραγματική τους μορφή, χωρίς να τα μεταμφιέζουμε σε κάτι άλλο.

v Μπορούμε να εκφράσουμε όλο το φάσμα των συναισθημάτων: φόβος, θυμός, μίσος, δυσπιστία, ζήλια, αγάπη, ενθουσιασμός, «το λατρεύω», «μου αρέσει», ουδέτερο, αβέβαιο, αμφίβολο, ανάμικτο, απωθητικό, κ.ο.κ.

v Πρέπει κάθε φορά να ξεκαθαρίζουμε για ποιο θέμα χρησιμοποιούμε το κόκκινο καπέλο, διαφορετικά προκαλείται σύγχυση.

v Χρησιμοποιείται πάντα σε προσωπικό επίπεδο.

Ενδεικτικά ερωτήματα:

• Ποιες οι εντυπώσεις σας, η διαίσθηση τα συναισθήματά σας πάνω στο θέμα;
• Πώς νιώθεις για το ζήτημα που συζητάμε; (-απαίσιο, δεν τον συμπαθώ, έχω ένα προαίσθημα, έχω αδυναμία στον …, νιώθω, δεν νομίζω ότι είναι τίμιο, είμαι πολύ ευχαριστημένος με…, δυσαρέσκεια, σκυθρωπός, προσβολή, κλπ) 

Μαύρο Καπέλο σκέψης 

v Το μαύρο χρώμα είναι σοβαρό.

v Το Μαύρο Καπέλο αντιπροσωπεύει την ορθή κρίση/σύνεση, και συχνά αποτελεί τον δικηγόρο του διαβόλου ή τον λόγο για τον οποίο κάτι δεν θα πετύχει. Είναι το καπέλο της κρίσης και της προσοχής και έχει τεράστια χρησιμότητα. Δεν είναι το καπέλο της έριδας, ούτε αρνητικό ή κατώτερο των άλλων. Χρησιμοποιείται για να δείξει γιατί μία πρόταση δεν συμβαδίζει με τα δεδομένα, την ηθική, τη διαθέσιμη εμπειρία, τον νόμο, το σύστημα που εφαρμόζεται ή την τακτική που ακολουθείται. Δείχνει τι δεν μας ταιριάζει και τι δεν θα έχει αποτέλεσμα. Το μαύρο καπέλο πρέπει να στηρίζεται πάντα στη λογική. Είναι το καπέλο της επιβίωσης. Η αντίθετη πλευρά παρουσιάζεται με το κίτρινο καπέλο.

v Εστιάζουμε στον λόγο για τον οποίο κάτι μπορεί να μην έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

v Αξιολόγηση κινδύνου. Πιθανά προβλήματα και εμπόδια. Επιφυλακτικότητα (η ιδέα μπορεί να μην αρέσει, να έχει νομικά προβλήματα κλπ). Προσοχή. Κίνδυνος. Δυσκολίες. Υποδεικνύει τις αδυναμίες μιας ιδέας.

v Επειδή οι υποθέσεις μας στηρίζονται στην εμπειρία (ατομική, ομαδική) και το παρελθόν, πρέπει να εξετάζουμε αν είναι ίδιες οι συνθήκες.

v Με το μαύρο καπέλο μπορούμε να υποδείξουμε ελλείψεις στην ίδια τη διαδικασία της σκέψης.

v Όλοι πρέπει να το φορέσουν και να εκφράσουν την κριτική τους. Εκτός της προκαθορισμένης ώρας κανείς δεν επιτρέπεται να ασκεί κριτική.

v  Η υπερβολική χρήση του μαύρου καπέλου δεν μας βοηθά. Συχνά καθοδηγείται απλώς από εγωισμό.

v Κατά την αξιολόγηση το μαύρο καπέλο δείχνει αν πρέπει ή όχι να συνεχίσουμε σε μια ιδέα. Η τελική απόφαση βασίζεται στον συνδυασμό του λευκού καπέλου (δεδομένα), του κίτρινου (οφέλη), του μαύρου (επιφυλάξεις) και του κόκκινου (συναισθήματα)

v Ενδεικτικά ερωτήματα:

• Ίσως πρέπει να φορέσουμε το μαύρο καπέλο γι’ αυτό το θέμα (αντί «Μην είσαι τόσο αρνητικός»)
• Θα ήθελα να δούμε τα πράγματα με το μαύρο καπέλο.
• Τι θα συμβεί, αν δράσουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο;
• Θα είναι αποδεκτό;
• Έχουμε πόρους για να το κάνουμε;
• Πώς θα αντιδράσει ο κόσμος;
• Πώς θα αντιδράσουν οι ανταγωνιστές;
• Τι μπορεί να πάει στραβά;
• Ποια είναι τα πιθανά προβλήματα;
• Θα συνεχίσει να είναι προσοδοφόρο? 

Κιτρινο καπελο σκεψης

 

v Το κίτρινο χρώμα είναι φωτεινό και θετικό. Λιακάδα και αισιοδοξία.

v Το Κίτρινο Καπέλο συμβολίζει την εξυπνάδα, την αισιοδοξία και τη θετική λογική. Δείχνει γιατί κάτι θα πετύχει και θα ωφελήσει. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τα πιθανά αποτελέσματα κάποιας προτεινόμενης ενέργειας, αλλά και για να εντοπίσει κάτι σημαντικό από ένα προηγούμενο γεγονός. Πλεονεκτήματα, οφέλη συνδυασμένα με λογική. Η αισιόδοξη άποψη. Θετικά σημεία. Ελπίδα και θετική σκέψη. Αξίες.

v Εποικοδομητική και παραγωγική σκέψη.

v Η θετική σκέψη πρέπει να είναι ένα μείγμα περιέργειας, ευχαρίστησης, πλεονεξίας και επιθυμίας για πραγματοποίηση. Από αυτά εξαρτάται κατά πολύ η πρόοδος, το μέλλον. Το κύριο στοιχείο των επιτυχημένων ανθρώπων είναι η ακατανίκητη επιθυμία τους να πραγματοποιούν.

v Ακόμη κι όταν εξετάζουμε κάτι παλιότερο, μπορούμε να το δούμε από τη θετική πλευρά ή ερμηνεία. (- Η αποτυχία της στις εξετάσεις ήταν ό,τι καλύτερο της έχει συμβεί. Δεν θα ήταν ευχαριστημένη ως καθηγήτρια). Οι προτάσεις γίνονται για να τροποποιήσουμε ή να βελτιώσουμε κάτι παλιότερο, να το επανεξετάσουμε διαφορετικά, να λύσουμε ένα πρόβλημα, να αναζητήσουμε ευκαιρίες, να εφαρμόσουμε κάτι που έχει δοκιμαστεί αλλού, να προβλέψουμε τις εξελίξεις, να εκμεταλλευτούμε μια ευκαιρία.

v Στην προσπάθειά μας να είμαστε δημιουργικοί είναι σημαντικό γρήγορα να μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια καλή ιδέα, αναπτύσσοντας τη σχετική ευαισθησία στην αξία (και όχι μόνο στους κινδύνους του μαύρου καπέλου).

v Το κίτρινο καπέλο δεν βασίζεται στα προσωπικά κίνητρα (δική μας ιδέα, προσωπικό συμφέρον), αλλά είναι μια συνειδητή μέθοδος να βλέπουμε καθαρά την αξία κάποιας ιδέας

v Είναι καπέλο αξιολόγησης και δεν μπορεί να βασίζεται στη φαντασία

v Φορούμε το κίτρινο καπέλο (οφέλη) πριν από το μαύρο (επιφυλάξεις), όταν θέλουμε να εκτιμήσουμε καταστάσεις.

v ‘Όταν παρουσιαστεί μια πρόταση, την αναπτύσσουμε περισσότερο και μετά την υποβάλλουμε στην αξιολόγηση του μαύρου και κίτρινου καπέλου.

v Η σκέψη του κίτρινου καπέλου μπορεί να εντοπίζει ευκαιρίες (αντιστοίχως με τις επιφυλάξεις του μαύρου καπέλου) και να αφήσει στο πράσινο καπέλο να βρει νέους τρόπους εκμετάλλευσης αυτών των ευκαιριών.

v Ενδεικτικά ερωτήματα:

• Αυτή η ιδέα δεν φαίνεται να υπόσχεται πολλά, ας την εξετάσουμε με το κίτρινο καπέλο.
• Ποια είναι τα οφέλη, οι αξίες; Για ποιον; Κάτω από ποιες συνθήκες; Πώς εκφράζονται οι συγκεκριμένες αξίες;
• Ανέφερες τους λόγους για τους οποίους δεν σου αρέσει η ιδέα και γιατί θα αποτύχει. Τώρα θα ήθελα, φορώντας το κίτρινο καπέλο, να μας πεις τι βλέπεις. 

Πράσινο Καπέλο σκέψης 

v Το πράσινο χρώμα δηλώνει την αφθονία, τη βλάστηση, τη γονιμότητα, την ενέργεια.

v Το Πράσινο Καπέλο αποτελεί το καπέλο της δημιουργικότητας, των εναλλακτικών, των νέων ιδεών αλλά και άλλων που απλώς τροποποιούμε/βελτιώνουμε, των προτάσεων, των στοιχείων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, των προκλήσεων και των αλλαγών, των πιθανοτήτων και των λύσεων.

v Περιλαμβάνει τόσο την αυθόρμητη όσο και τη συνειδητή δημιουργικότητα.

v Δημιουργικότητα δεν σημαίνει απλώς θετική και αισιόδοξη στάση (κίτρινο καπέλο), αλλά πραγματικά νέες ιδέες, προσεγγίσεις, λύσεις.

v Όλοι πρέπει να κάνουν μια δημιουργική προσπάθεια ή αλλιώς να μην μιλήσουν. Η δημιουργική σκέψη είναι εφικτή και από αυτούς που πιστεύουν το αντίθετο για τον εαυτό τους. Σε κάθε περίπτωση και παρά τα φτωχά (ενδεχομένως) αποτελέσματα αξίζει κάποιος να προσπαθήσει και να διαθέσει τον απαραίτητο εστιασμένο χρόνο.

v Με το πράσινο καπέλο παρουσιάζουμε τις δυνατότητες. Η πρόοδος δεν απορρέει μόνο από την ανάλυση και διαχείριση των πληροφοριών και τα λογικά συμπεράσματα. Στο πλαίσιο των δυνατοτήτων μπορούμε να δούμε τις πληροφορίες με νέους τρόπους.

v Με το πράσινο καπέλο ξεπερνάμε τις δυσκολίες του μαύρου καπέλου, αφού προτείνουμε τροποποιήσεις, εναλλακτικές, διορθώσεις κλπ.

v Αν οι ιδέες είναι πολλές, είναι αδύνατον να εξεταστούν όλες, οπότε με το κόκκινο καπέλο ζητάμε να επιλέξουμε εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο (λχ. χαμηλό κόστος, εύκολα ελεγχόμενες). Οι άλλες ιδέες μπορούν να περιμένουν.

v Η σκέψη του πράσινου καπέλου ασχολείται με την αλλαγή, τη δημιουργικότητα, ώστε τα πράγματα να γίνουν με πιο απλό και καλύτερο τρόπο.

v  Ίσως χρειαστεί να προτείνουμε ως «προκλήσεις» ιδέες σκοπίμως παράλογες, προκειμένου να δημιουργήσουμε νέες ιδέες. Οι νέες ιδέες είναι «δενδρύλλια» που χρειάζονται το πράσινο καπέλο για να τα προστατέψει από τον «πάγο» του μαύρου καπέλου.

v Η δημιουργικότητα εμπεριέχει πρόκληση, εξερεύνηση και ρίσκο.

v Αρχίζοντας από το πράσινο καπέλο, μπορούμε με τη σειρά να φορέσουμε το κίτρινο, το μαύρο, το κόκκινο

v Αν. τελικά μια ιδέα δεν γίνει με ενθουσιασμό, δεν πρόκειται να επιτύχει, όσο καλή κι αν είναι.

Γαλάζιο Καπέλο σκέψης 

v Το γαλάζιο χρώμα είναι δροσερό, το χρώμα του ουρανού, πάνω απ’ όλα.

v Το γαλάζιο Καπέλο χρησιμοποιείται για να διευθύνει την κατεύθυνση και διαδικασία σκέψης. Είναι η γενική οργάνωση, η επισκόπηση ή ο έλεγχος της διαδικασίας-διεργασίας. Διαχειρίζεται την οργάνωση της σκέψης. Είναι ο προγραμματισμός της σκέψης.

v Μ’ αυτό ορίζουμε το πρόβλημα προς επίλυση ή -καλύτερα- δίνουμε ένα φάσμα ορισμών, καθορίζουμε τον σκοπό και στόχους, καταστρώνουμε ένα σχέδιο και τις λεπτομέρειες της διαδικασίας, εστιάζουμε με σαφήνεια, διατυπώνουμε τις σωστές ερωτήσεις (διερευνητικές/ανοικτές ή ελέγχου/κλειστές), δίνουμε οδηγίες ανά πάσα στιγμή.

v Δεν προσεγγίζει το ίδιο το θέμα, αλλά τις σκέψεις που κάνουμε πάνω στο θέμα. Συνιστά δηλ. τη μεταγνώση.

v Υποδηλώνει την επισκόπηση, την ψυχραιμία, τον έλεγχο, την αποστασιοποίηση.

v Με το γαλάζιο καπέλο συνήθως ξεκινούμε και τελειώνουμε μια συζήτηση.

v Στην αρχή της συνάντησης το γαλάζιο καπέλο επισημαίνει:

• Γιατί είμαστε εδώ
•  Ποιο είναι το ζήτημα με το οποίο θα ασχοληθούμε
• Ορισμός της κατάστασης ή του προβλήματος
• Τι θέλουμε να πετύχουμε
• Πού θέλουμε να καταλήξουμε
• Το υπόβαθρο στο οποίο θα στηρίξουμε τη σκέψη μας και τη στρατηγική
• Τηρεί την τάξη, την  πειθαρχία και φροντίζει όλοι να φορούν το σωστό καπέλο. Να εμποδίζει τις αντιπαραθέσεις.
• Την ημερήσια διάταξη
• Την ακολουθία των καπέλων

v Στο τέλος της συνάντησης το γαλάζιο καπέλο επισημαίνει:

• Ανακεφαλαιώνει
• Τι πετύχαμε
• Τα αποτελέσματα
• Τα συμπεράσματα
• Τις αποφάσεις
• Το σχέδιο
• Τη λύση του προβλήματος
• Τα μελλοντικά βήματα ή την ανάγκη νέας σύσκεψης
• Κρίνει αν επιτεύχθηκε η επιθυμητή πρόοδος

v Το γαλάζιο καπέλο είναι ο διευθυντής ορχήστρας. Παίρνει την καλύτερη δυνατή ερμηνεία από την ορχήστρα του. Αλλά και ο καθένας μπορεί να υποβάλλει διαδικαστικές προτάσεις.

v Το γαλάζιο καπέλο είναι ο χορογράφος της σκέψης. Μιας τυπικά δομημένης σκέψης, αλλά και με στοιχεία αυτοσχεδιασμού.

v Αξιολογεί τις προτεραιότητες, καταγράφει τους περιορισμούς. Θέτει το πλαίσιο.

v Προσαρμόζει το πρόγραμμα ώστε να ταιριάζει στην εκάστοτε κατάσταση (ίσως κόκκινο, λευκό, κίτρινο κλπ)

v Το φορά συνήθως ο συντονιστής της συζήτησης, ο πρόεδρος της σύσκεψης, αλλά μπορεί να ζητηθεί να το φορέσουν και όλοι οι παριστάμενοι.

v Φορώντας το μπορούμε να κάνουμε σχόλια πάνω στις παρατηρήσεις μας.

v Το γαλάζιο δίνει σχήμα σε μια συζήτηση που μπορεί να φαίνεται χαώδης.

v Αν δεν είναι δυνατόν να ληφθεί μια απόφαση, το γαλάζιο καπέλο καταγράφει γιατί συμβαίνει αυτό. Ίσως να χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες. Ίσως να υπάρχουν διαφορετικές αξίες που δεν συμφιλιώνονται. Τότε το γαλάζιο καπέλο ορίζει μια νέα εστίαση (αντικείμενο νέας σύσκεψης).

Τα 6 καπελα της σκεψης ετσι οπως εισηγήθηκε ο Edward de Bono μπορούν να αξιοποιηθούν και στην καθημερινότητα μεσα απο τις  αποφασεις που πρέπει να πάρουμε ή σε τυχον σοβαρα διλλήματα που θα βρεθούμε και θα κληθούμε να τα αντιμετωπισουμε ορθα.